Pasiri tunka paqallquni urukipana llumpaqa/agosto phaxsikipana, pä
waranqa pä tunka mayani maräkipana, Wiñaya Markaru aymara aru jach’anchayiri
jilata Félix Laime Pairumani sarawayxi. Jupasti lingüista, antropólogo, filósofo,
ukhamaraki Yatichiriakinwa sasina yatiyanipxaraki.
Yuriwayataynawa pä tunka pusini uru saraqkipana llumpaqa/agosto phaxsina,
waranqa llatunka pataka pusi tunka llatunkani marana (carnitipanxa pä tunka uru
saraqkipana, octubre phaxsina yuritawa sarakiwa), Sullkatiti, Jesús de Machaca
markana, Ingavi provinciana.
Jakkasaxa, Félix Layme Pairumani jilataxa wali jach’anchawayi,
yatxatawayi, ukhamaraki qhananchawarakitayna Aymara markana arupa, ukhamaraki
sarawipa. Uka yatxatawinakxa yatichanwa Universidad Católica
Boliviana, ukhamaraki Universidad Mayor de San Andrés jach’a yatiqaña utanakana.
Yatichiriñatakixa
Normal Warisat’a uksa yatiqaña utaruwa saratayna. Niyaki yatichaña qalltxana
pata markanakanxa, ukhata pachawa amuyt’asitana kawki thakinjama saraña. “Warisat’a
Normalanjama castellano aruta yatichaña ukhaxa, amuyatanawa yatiqiri wawanakana
llakita jikxatasitapa. Uka wawanakaxa ukhama llakitäpxanwa castallanu aruta
yatichata. Ukatwa qalltatayna Aymara aruta yatichaña”. Ukhamsawa Franz Laime
Pérez yuqapaxa amtt’awayi awkipatxa.
Uka amuyuwa Aymara aru
tuqi irnaqañxa ch’amañchawayatayna, yaqha yatxatirinakampi chikt’ata, Xavier
Albo uka jilatampisa. Niya llatunka Aru Pirwa panka qillqatanakwa apsutayna,
ukatsti, kimsa tunka paqallquni pankanakwa qhanstayawayi. Uka pankanakanxa
qillqt’atawa amuykipawinaka, siwa siwanaka, chapara arunaka, ukhmaraki juk’ampi
yatxatawinaka aymara lup’iwitkamaki.
“Jupa jilatawa wali
ch’amawayi aymara sarawi uñt’ayañataki, jupawa chiqpachanjama irnaqawayi
interculturalidad uka sarawi, ukhamaraki thaqawayi aruskipt’aña pachanaka”,
ukhama sawa arxat’awayi Rodney Miranda, Secretario de cultura de la Alcaldía de
La Paz. “Jupaxa aymara aru wali suma yatxatirinawa aka markanxa, jupawa wali
suma aru pirwa aymara/español español/aymara pankxa lurawayi”, sarakiwa
arsuwayi Sayuri Loza kullakasa.
Félix Layme
Pairumani jilataxa p’iqincharakitaynawa “Jayma” suplemento aymarata qillqata
periódico Presencia uka tuqina (jichhurunxa janiwa utxjiti). Niya kimsa pataka
jakhunakaruwa puriwayatayma uka qhanañchawi qillqataxa. Ukhamaraki,
qillqarakitaynawa suplemento semanal “Kimsa Pacha” aymara, qhichwa, warani arunakana,
periódico Prensa uka taypina. Uka qhanañchawisti puritaynawa niya pataka
phisqatunka jakhunakama.
2010, 2013
maranakaxa qillqawayarakitaynawa periódico La Razón uksa tuqina, ukatsi, qhipa
urunakanxa, k’achacht’askataynawa periódico Jayma internet tuqina yuqapampi.
1998 uka maransti, “Premio
Mundial de la Fundación Hiroshima por la Paz y la Cultura” uka payllawi qatuqt’awayatayna.
Niya kimsa tunka
maranakawa irnaqawayi Universidad Católica Boliviana uka jach’a yatiqaña utana,
walja wayna tawaqu yatiqirinakaruwa yatichatayna. 2005 uka maransti UCB yatiqaña
utasti chhijllt’awayarakiwa “Doctor Honoris Causa” sasina yatiyanipxaraki.
Ukhamaraki, Félix
Layme Pairumani jilataxa wali phuthullanaka apsurinwa, janiwa inaki kawkirusa
sarkanti sasina arsupxaraki. Achachilanakampi, jiliri tiyunakampi jank’akiwa
jiskt’awinaka aruskipiri, sasawa Franz Layme yuqapaxa arst’araki.
Niyawa paqallqu tunka
payani maranaka phuqharakiñapana,
jaqicht’asitanwa Paulina Pérez kullakampi. Wawanakapasti: Lino Germán,
Sara Elizabeth, Franz Gabriel, Lucía Corina, Iván Hermes, ukharusti Oscar, uka
sullka yuqaxa, niya waynapachawa jakaña tukt’ayawayxarakitayna 2002 marana, jani
wali ñanqha usumpi. Jichhaxa, yuqanakapa phuchhanakapaxa amptasipkiwa tatapana thakhipa
arkaña, amuyupa jani armañataki.
Aka yatiyawixa,
apst’atawa Pagina siete, ukhamaraki Escape – La Razón uka periodiconakata.
Isaac Callizaya Limachi